Trauma e Faringut

Trauma e faringut i referohet çdo lëndimi ose dëmtimi të fytit (faringut). Këto lëndime mund të jenë të jashtme, siç është një goditje në qafë, ose të brendshme, të shkaktuara nga gëlltitja e objekteve të mprehta, substancave gërryese, ose gjatë procedurave mjekësore. Rëndësia e traumës së faringut varion nga gërvishtjet e lehta deri te dëmtimet e rënda që kërkojnë ndërhyrje urgjente mjekësore. Simptomat e zakonshme përfshijnë dhimbje, vështirësi në gëlltitje, ndjesinë e një trupi të huaj në fyt, dhe në raste më serioze, vështirësi në frymëmarrje.

Simptomat e traumës së faringut mund të variojnë në varësi të shkallës dhe shkakut të lëndimit, por zakonisht përfshijnë:

• Skuqje dhe dhimbje në fyt
• Gjakderdhje
• Ndjesia e një trupi të huaj në fyt
• Vështirësi në gëlltitje (disfagi)
• Dhimbje gjatë gëlltitjes (odinofagi)
• Ngjirje zëri ose ndryshime të zërit
• Kollë
• Vështirësi në frymëmarrje (në raste të rënda)
• Ënjtje e zonës së fytit
• Temperatura (nëse ka infeksion)

Trauma faringut shkaktohet nga faktorë të ndryshëm, duke përfshirë lëndimet nga sende të huaja, gëlltitja aksidentale e substancave të dëmshme, ose dëmtimet gjatë procedurave mjekësore. Këto lëndime mund të variojnë nga gërvishtjet e vogla deri te prerjet e thella ose djegiet kimike.

Trauma e faringut mund të klasifikohet në disa lloje bazuar në shkakun dhe natyrën e lëndimit:

• Trauma mekanike: E shkaktuar nga objekte të mprehta ose të ngurta (p.sh., kocka peshku, gjilpëra, copëza xhami) që gërvishtin ose shpojnë faringun.
• Trauma kimike: Si rezultat i gëlltitjes së substancave gërryese si acide, alkale ose produkte pastrimi.
• Trauma termike: E shkaktuar nga lëngje ose ushqime shumë të nxehta.
• Trauma jatrogjenike: Lëndime që ndodhin gjatë procedurave mjekësore, siç janë intubimi, endoskopia, ose operacionet në fyt.
• Trauma nga forcimi: Kjo mund të ndodhë nga presioni i fortë ose tensioni i përsëritur në fyt, p.sh., nga kollitja e fortë ose të vjellat e vazhdueshme.

Diagnoza e traumës së faringut përfshin një ekzaminim të kujdesshëm të gojës dhe fytit. Mjeku mund të përdorë një laringoskop ose endoskop për të parë zonën e dëmtuar. Në disa raste, mund të nevojiten rreze X, CT scan ose MRI për të vlerësuar shtrirjen e dëmtimit dhe për të përjashtuar lëndime të tjera, siç është dëmtimi i ezofagut ose trakesë. Është gjithashtu e rëndësishme të merret një histori e detajuar e lëndimit, duke përfshirë kohën dhe rrethanat e ndodhjes.

Trauma e faringut mund të përkeqësohet nga infeksionet bakteriale, ënjtja e rrugëve të frymëmarrjes që mund të shkaktojë vështirësi në frymëmarrje, ose formimi i absceseve. Në rastet e djegieve kimike, dëmtimi mund të thellohet me kalimin e kohës nëse nuk trajtohet menjëherë dhe saktë. Gëlltitja e vështirësuar ose dhimbja mund të çojë në dehidratim dhe kequshqyerje, duke kompromentuar shërimin.

Parandalimi i traumës së faringut përfshin shmangien e gëlltitjes së objekteve të panjohura ose të mprehta, mbajtjen e substancave kimike dhe produkteve të pastrimit larg fëmijëve, dhe kujdesin gjatë aktiviteteve që mund të shkaktojnë lëndime në zonën e qafës dhe fytit. Për fëmijët, sigurohuni që lodrat janë të përshtatshme për moshën dhe nuk përmbajnë pjesë të vogla që mund të gëlltiten. Gjatë procedurave mjekësore, sigurohuni që personeli mjekësor të marrë të gjitha masat paraprake për të minimizuar rrezikun e lëndimit.

Metodat e trajtimit për traumën e faringut ndryshojnë në varësi të shkallës dhe shkakut të lëndimit. Ato përfshijnë:

1. Trajtimi i urgjencës

• 1.1 Hemostaza: Për gjakderdhjet nazofaringeale, mund të jetë i nevojshëm paketimi i pasmë i hundës. Për gjakderdhjet orofaringeale ose cervikale, mund të kryhet ligatura vaskulare për të ndaluar gjakderdhjen.
• 1.2 Ruajtja e rrugëve të frymëmarrjes të hapura: Aspirimi i gjakut dhe sekrecioneve që bllokojnë zonën. Intubimi trakeal ose trakeotomia mund të jenë të nevojshme nëse kërkohet. Përdorimi i steroideve mund të parandalojë dhe të zvogëlojë edemën.
• 1.3 Trajtimi i shokut: Me infuzion lëngjesh, transfuzion gjaku dhe inhalim oksigjeni.
• 1.4 Ushqyerja: Përmes rrugës intravenoze ose ushqyerjes nasogastrike.
• 1.5 Trajtimi i neutralizimit: Për djegiet me acid të fortë, holloni me ujë brenda 2 deri në 4 orë pas lëndimit, pasuar nga lavazhi gastrik me qumësht magnezi, xhel alumini hidroksid ose ujë me sapun; megjithatë, bikarbonati i sodës duhet të shmanget për të parandaluar prodhimin e gazrave të tepërt që mund të ndikojnë në traktin gastrointestinal të sipërm. Për gëlltitjen e alkaleve të forta, lavazhi gastrik me uthull, acid acetik 2%, lëng portokalli ose lëng limoni mund të përdoret për neutralizim, pasuar nga administrimi oral i qumështit, të bardhës së vezës ose vajrave të tjera të ngrënshme.

2. Trajtimi kirurgjikal

• 2.1 Heqja e trupit të huaj.
• 2.2 Debridimi dhe qepja: Për shkak të furnizimit të pasur me gjak dhe rezistencës së fortë ndaj infeksioneve të zgavrës së gojës, debridimi primar dhe qepja mund të kryhen edhe 24 deri në 48 orë pas lëndimit. Membranat mukozale të grisura, muskujt dhe lëkura duhet të qepen shtresë pas shtrese sa më shumë që të jetë e mundur. Anestezia lokale përdoret përgjithësisht, dhe anestezia e përgjithshme për fëmijët. Nëse humbja e indit lokal është e tepërt, duke marrë parasysh përdorimin e 20% deri në 40% të gjuhës anësore për të krijuar një flap gjuhe të transferuar për të riparuar defektin. Pjesa e përparme 1/3 aktive e gjuhës qepet, dhe sipërfaqja e mbetur e plagës së gjuhës mbulohet me një graft lëkure të hollë për të parandaluar ngjitjen me flapin e gjuhës dhe kufizimin e lëvizjes së gjuhës.

3. Trajtimi sistemik

Injektimi i antitoksinës së tetanozit 1500-3000 IU dhe përdorimi i antibiotikëve për të kontrolluar infeksionin. Për dëmtimin ose perforimin e dyshuar të ezofagut, duhet të administrohen doza të mëdha antibiotikësh, dhe gëlltitja duhet të ndalohet rreptësisht.

Duhet të kërkoni menjëherë kujdes mjekësor nëse përjetoni ndonjë nga simptomat e mëposhtme pas një traume të faringut:

• Vështirësi të rënda në frymëmarrje ose gëlltitje.
• Gjakderdhje e madhe ose që nuk ndalon.
• Dhimbje e fortë dhe e vazhdueshme.
• Ënjtje e shpejtë e fytit ose qafës.
• Ethe.
• Ndryshime të papritura në zë ose humbje e zërit.
• Nëse mendoni se keni gëlltitur një objekt të mprehtë ose substancë kimike.

Edhe nëse simptomat duken të lehta, është gjithmonë më mirë të konsultoheni me një mjek për të siguruar që nuk ka dëmtim të fshehtë.

Trauma e faringut është një gjendje serioze që kërkon vëmendje mjekësore, sidomos nëse simptomat janë të rënda ose përkeqësohen. Trajtimi i shpejtë dhe i duhur është thelbësor për të parandaluar komplikacionet dhe për të siguruar një shërim të plotë. Ndjekja e udhëzimeve të mjekut, shmangia e faktorëve përkeqësues, dhe masat parandaluese mund të ndihmojnë në minimizimin e rrezikut dhe në menaxhimin efektiv të gjendjes.