Spondiloliza Lumbale dhe Spondilolistezë

Spondiloliza lumbale dhe spondilolistezë janë dy gjendje të ndërlidhura që prekin shtyllën kurrizore lumbale (pjesën e poshtme të shpinës). Spondiloliza i referohet një frakture stresi ose një defekti në një pjesë të rruazës të quajtur pars interarticularis. Kjo gjendje është më e zakonshme te atletët e rinj që përfshihen në sporte me hiperekstension të përsëritur të shpinës. Spondilolistezë ndodh kur spondiloliza (ose ndonjë shkak tjetër) bën që një rruazë të rrëshqasë përpara mbi rruazën poshtë saj. Këto gjendje mund të shkaktojnë dhimbje të shpinës së poshtme dhe, në raste të rënda, mund të kompresojnë rrënjët nervore. Shumë njerëz me spondilolizë ose spondilolistezë të shkallës I (rrëshqitje e vogël) nuk përjetojnë simptoma dhe nuk kërkojnë trajtim.

Simptoma kryesore e spondilolizës lumbale dhe spondilolistezës është dhimbja e shpinës së poshtme. Kjo dhimbje shpesh përkeqësohet nga aktiviteti fizik dhe lehtësohet me pushim. Simptomat e tjera mund të përfshijnë:

• Dhimbje e përkeqësuar nga lodhja.
• Dhimbje intermitente (që vjen dhe shkon).
• Dhimbje që rrezaton në sakrum, vithe dhe pjesën e pasme të kofshës.
• Ngurtësi në shpinë.
• Ngërçe ose spazma të muskujve.
• Në rastet e rrëshqitjes së rëndë (spondilolistezë e rëndë), mund të ndodhë kompresion i rrënjëve nervore, duke shkaktuar mpirje, dobësi ose ndjesi shpimi gjilpërash në njërën ose të dyja këmbët.
• Në raste shumë të rënda, mund të ndodhë sindroma cauda equina, e cila është një urgjencë mjekësore.

Spondyloliza lumbale dhe spondilolisteza shpesh shkaktohen nga stresi i përsëritur në shpinë, veçanërisht në sportet që përfshijnë hiperekstensionin (mbipërkuljen) e shpinës, si gjimnastika ose peshëngritja. Spondiloliza i referohet një frakture stresi në një pjesë të rruazës së quajtur pars interarticularis. Nëse kjo frakturë bën që rruaza të rrëshqasë përpara mbi rruazën poshtë saj, atëherë quhet spondilolistezë. Faktori gjenetik mund të luajë një rol, duke e bërë disa individë më të prirur ndaj kësaj gjendjeje.

Spondiloliza lumbale dhe spondilolistezë mund të kategorizohen në disa lloje bazuar në shkakun dhe shkallën e rrëshqitjes:

• Spondiloliza: Ky term i referohet defektit ose frakturës në pars interarticularis. Zakonisht ndodh në rruazën L5, por mund të ndodhë edhe në nivele të tjera.
• Spondilolistezë: Klasifikohet në disa lloje:
  • Displastike (e lindur): E shkaktuar nga një anomali e lindur në formimin e rruazës.
  • Isthmike: Lloji më i zakonshëm, i shkaktuar nga një defekt i pars interarticularis (spondiloliza). Kjo mund të ndahet më tej në:
    • Lodhje e frakturës (stresi i përsëritur).
    • Zgjatje (frakturë akute nga një ngjarje e vetme).
    • Inkompetencë (pars i holluar pa frakturë).
  • Degjenerative: Rezultat i degjenerimit të disqeve ndërvertebrorë dhe nyjeve fasetale, më e zakonshme tek të rriturit.
  • Traumatike: Shkaktuar nga një dëmtim akut i shtyllës kurrizore.
  • Patologjike: Rezultat i një sëmundjeje themelore si tumoret ose infeksionet që dobësojnë kockat.
  • Iatrogjenike: Shkaktuar nga komplikimet e kirurgjisë së mëparshme të shtyllës kurrizore.
• Spondilolistezë gjithashtu klasifikohet sipas shkallës së rrëshqitjes, nga Shkalla I (rrëshqitja më e vogël) në Shkallën V (spondiloptoza – rrëshqitje e plotë).

Diagnoza e spondilolizës lumbale dhe spondilolistezës bëhet nëpërmjet një kombinimi të ekzaminimit fizik dhe studimeve imazherike. Mjeku do të vlerësojë historinë mjekësore të pacientit dhe do të kryejë një ekzaminim fizik për të identifikuar dhimbjen dhe kufizimin e lëvizjes. Radiografitë (rrezet X) laterale me fleksion-zgjatim përdoren për të vlerësuar stabilitetin e shtyllës kurrizore dhe shkallën e rrëshqitjes (nëse ka spondilolistezë). Për të vlerësuar kompresionin e nervave ose gjendjen e disqeve, mund të kërkohet një Imazheri me Rezonancë Magnetike (MRI). Në disa raste, tomografia e kompjuterizuar (CT) mund të jetë e dobishme për të diagnostikuar frakturat e pars interarticularis.

Spondiloliza lumbale dhe spondilolistezë mund të përkeqësohen nga disa faktorë, duke përfshirë:

• Aktivitetet fizike të rënda ose të përsëritura që përfshijnë përkuljen e shpinës.
• Traumat direkte në shpinë.
• Pozicionet e gjata ulur ose në këmbë.
• Mungesa e forcës së muskujve të thellë të barkut dhe shpinës, të cilët mbështesin shtyllën kurrizore.
• Rritja e peshës trupore, e cila shton presionin mbi shpinë.
• Përparimi i rrëshqitjes së rruazës, veçanërisht në rastet e spondilolistezës.

Parandalimi i spondilolizës lumbale dhe spondilolistezës mund të përfshijë strategji të ndryshme, veçanërisht për individët e rrezikuar:

• Forcimi i muskujve të bërthamës: Zhvillimi i muskujve të fortë të barkut dhe shpinës ndihmon në stabilizimin e shtyllës kurrizore dhe zvogëlon stresin në rruaza.
• Teknika të duhura të lëvizjes: Mësimi dhe përdorimi i teknikave të duhura për ngritjen, përkuljen dhe rrotullimin mund të minimizojë tendosjen në shpinë.
• Modifikimi i aktivitetit: Për atletët, reduktimi i përsëritjes së lëvizjeve të hiperekstensionit ose përdorimi i pajisjeve mbështetëse mund të ndihmojë në parandalimin e frakturave të stresit.
• Ngrohja dhe shtrirja: Një program i rregullt i ngrohjes dhe shtrirjes para aktivitetit fizik mund të përmirësojë fleksibilitetin dhe të zvogëlojë rrezikun e dëmtimit.
• Mbajtja e një peshe të shëndetshme: Peshë e tepërt mund të rrisë presionin mbi shtyllën kurrizore, duke përkeqësuar gjendjen.

Jo çdo pacient me spondilolizë lumbale ose spondilolistezë kërkon trajtim. Një pjesë e madhe e pacientëve me spondilolizë dhe spondilolistezë të shkallës I nuk shfaqin simptoma dhe nuk kërkojnë ndërhyrje.

• Trajtimi jo-kirurgjikal: Për atletët me dhimbje shpine, mund të përdoren ndërhyrje jo-kirurgjikale, duke përfshirë modifikimin e aktivitetit, trajtimet lokale dhe, në disa raste, përdorimin e një mbështetëse lumbale ose një proteze. Opsionet e trajtimit jo-kirurgjikal për dhimbjen e shpinës së poshtme të shkaktuar nga spondiloliza mund të përfshijnë injeksione të pikave të dhimbshme me prokainë ose terapi fizike lumbale. Frakturat e freskëta të spondilolizës dhe frakturat e dyshuara nga lodhja te fëmijët mund të menaxhohen me immobilizim me jelek gipsi ose protezë për 12 javë.
• Trajtimi kirurgjikal: Masat kirurgjikale merren parasysh për dhimbjen e vazhdueshme ose simptomat e përsëritura që nuk i përgjigjen menaxhimit konservativ, si te pacientët e rinj ashtu edhe te ata të moshës së mesme. Kjo mund të përfshijë heqjen e disqeve të dala nëse janë të pranishme. Trajtimi kirurgjikal për spondilolizën lumbale pediatrike dhe adoleshente përfshin procedura të tilla si teknika e fiksimit me vidë me grep siç është raportuar nga Ivanic duke përdorur dizajnin e Morscher, duke arritur rezultate të favorshme. Përdorimi i vidës Buck dhe modifikimet e saj janë opsione për spondilolizën e të rriturve. Teknikat si shartimi lokal për arritjen e shërimit të spondilolizës dhe spondilolistezës të shkallës I janë favorizuar ndaj operacioneve më të gjera të bashkimit që përfshijnë bashkimin e tre segmenteve kurrizore duke përfshirë rruazat e prekura, për shkak të shkallës më të ulët të bashkimit të vërejtur me metodat tradicionale. Kirurgjia e shartimit lokal, fiksimi me vidë Buck i ndjekur nga shartimi, fiksimi me shirit tensioni dhe metodat e përmirësuara të shartimit kanë demonstruar shkallë të lartë shërimi të spondilolizës. Një kombinim i fiksimit me vidë dhe shiritave të tensionit është aplikuar te të rinjtë me rezultate të favorshme. Për spondilolistezën, trajtimi konservativ për rrëshqitjet e vogla, dhe operacionet më të gjera të bashkimit pa fiksim të brendshëm ose procedura dekompresive të kombinuara me bashkim për rrëshqitjet e rënda ose rastet simptomatike, janë metoda të përdorura bazuar në shkallën e rrëshqitjes dhe simptomat. Suksesi i trajtimit varet nga vlerësimi i saktë, zgjedhja e duhur e metodës së trajtimit dhe adresimi i paqëndrueshmërisë ose kompresionit nervor sipas nevojës.

Është e rëndësishme të shihni një mjek nëse përjetoni dhimbje të vazhdueshme ose në përkeqësim të shpinës së poshtme, veçanërisht nëse shoqërohet me ndonjë nga simptomat e mëposhtme:

• Dhimbje që rrezaton poshtë këmbës.
• Mpirje, ndjesi shpimi gjilpërash ose dobësi në këmbë.
• Kufizim në lëvizjen e shpinës.
• Vështirësi në kryerjen e aktiviteteve të përditshme.
• Humbje e kontrollit të fshikëzës ose zorrëve (kjo është një urgjencë mjekësore dhe kërkon vëmendje të menjëhershme).
• Simptomat që nuk përmirësohen me pushim ose trajtime shtëpiake.

Spondiloliza lumbale dhe spondilolistezë janë gjendje të zakonshme të shtyllës kurrizore që variojnë nga asimptomatike në raste të rënda me kompresion nervor. Diagnoza e hershme dhe menaxhimi i duhur, qoftë konservativ apo kirurgjikal, janë thelbësore për rezultate të mira. Ndryshimet në stilin e jetës, terapia fizike dhe, në disa raste, ndërhyrja kirurgjikale mund të ndihmojnë në lehtësimin e dhimbjeve dhe përmirësimin e cilësisë së jetës. Është e rëndësishme të ndiqni udhëzimet mjekësore dhe të jeni të vetëdijshëm për shenjat paralajmëruese që kërkojnë vëmendje të menjëhershme.