Çrregullimi Bipolar

Çrregullimi bipolar, i njohur më parë si depresion maniko-depresiv, është një gjendje shëndetësore mendore që shkakton ndryshime ekstreme të humorit. Këto përfshijnë ulje emocionale (depresion) dhe ngritje (mania ose hipomania).

Ndryshimet e humorit mund të ndikojnë në energjinë, gjumin, aktivitetin, gjykimin, sjelljen dhe aftësinë për të menduar qartë. Episodet e ndryshimit të humorit mund të ndodhin rrallë ose shpesh, disa herë në vit ose disa herë në javë.

Simptomat e çrregullimit bipolar ndryshojnë në varësi të fazës së humorit (manike ose depresive):

Simptomat e Manias (ose Hipomanisë)

• Eufori ose irritim i tepërt
• Rritje e energjisë dhe hiperaktivitet
• Nevoja e zvogëluar për gjumë
• Mendim i shpejtë, fjalë e shpejtë dhe e pafrenuar
• Distraksion i lehtë
• Gjykim i dobët, vendime të rrezikshme (p.sh., shpenzime të pakontrolluara, sjellje impulsive)
• Ndjenja e madhështisë

Simptomat e Depresionit

• Humor i trishtuar ose i zymtë
• Humbje e interesit ose kënaqësisë në aktivitete
• Ndryshime në oreks ose peshë
• Pagjumësi ose gjumë i tepërt
• Humbje e energjisë ose lodhje
• Vështirësi në përqendrim ose marrjen e vendimeve
• Ndjenja e pafuqisë ose fajit
• Mendime për vdekjen ose vetëvrasjen

Çrregullimi bipolar ndahet në disa lloje:

• Çrregullimi Bipolar I: Përkufizohet nga një ose më shumë episode maniake. Episodet depresive janë gjithashtu të zakonshme, por nuk janë të nevojshme për diagnozë.
• Çrregullimi Bipolar II: Përkufizohet nga një ose më shumë episode depresive të rënda dhe të paktën një episod hipomani (një formë më e lehtë e manias).
• Çrregullimi Ciklotimik: Përfshin periudha të shumta simptomash hipomaniake dhe simptomash depresive, të cilat janë më pak të rënda se sa një episod i plotë manie ose depresioni. Këto simptoma duhet të jenë të pranishme për të paktën dy vjet tek të rriturit (një vit tek fëmijët dhe adoleshentët).
• Çrregullimi Bipolar i papërcaktuar ose i specifikuar ndryshe: Përfshin simptoma bipolare që nuk përputhen plotësisht me kriteret për Bipolar I, Bipolar II, ose Çrregullimin Ciklotimik.

Diagnoza e çrregullimit bipolar bazohet në një vlerësim të plotë të simptomave, historisë mjekësore dhe psikiatrike. Kjo përfshin shpesh intervista me pacientin dhe anëtarët e familjes, si dhe përdorimin e kritereve diagnostike të vendosura nga Manuali Diagnostik dhe Statistikor i Çrregullimeve Mendore (DSM-5).

• Nuk ka teste laboratorike specifike për të diagnostikuar çrregullimin bipolar, por mjeku mund të urdhërojë analiza gjaku për të përjashtuar kushte të tjera mjekësore që mund të shkaktojnë simptoma të ngjashme.
• Vlerësimi mund të përfshijë gjithashtu një ekzaminim fizik dhe ndonjëherë edhe imazheri të trurit, megjithëse këto nuk janë diagnostikuese për çrregullimin bipolar.
• Një diagnozë e saktë është thelbësore për të përcaktuar planin më të mirë të trajtimit.

Faktorët që mund të përkeqësojnë çrregullimin bipolar dhe të shkaktojnë episode janë:

• Stresi i lartë: Ngjarjet stresuese të jetës mund të shkaktojnë episode të manias ose depresionit.
• Mungesa e gjumit: Gjumërat e parregullta ose mungesa e gjumit mund të nxisin episodet maniake.
• Konsumi i alkoolit ose drogave: Këto substanca mund të përkeqësojnë simptomat dhe të ndërhyjnë me efikasitetin e trajtimit.
• Ndalimi i papritur i medikamenteve: Ndërprerja e trajtimit mjekësor pa konsultën e mjekut mund të çojë në rikthim të simptomave.
• Ndryshime të mëdha në jetë: Edhe ndryshimet pozitive, si fillimi i një pune të re ose marrëdhënie e re, mund të shkaktojnë episode në disa individë.

Për të parandaluar episodet ose për të zbutur ashpërsinë e tyre, janë thelbësore strategjitë e mëposhtme:

• Respektimi i trajtimit mjekësor: Marrja e rregullt e medikamenteve sipas udhëzimeve të mjekut.
• Menaxhimi i stresit: Mësimi i teknikave të menaxhimit të stresit, si meditimi ose joga.
• Gjumi i rregullt: Sigurimi i një orari të qëndrueshëm të gjumit.
• Shmangia e substancave abuzive: Alkooli dhe drogët mund të përkeqësojnë simptomat.
• Kujdesi për veten: Një dietë e shëndetshme, stërvitja e rregullt dhe shmangia e situatave stresuese.
• Terapi mbështetëse: Pjesëmarrja në terapi ose grupe mbështetëse mund të ofrojë strategji përballuese.

Trajtimi i Çrregullimit Bipolar kërkon një qasje të individualizuar dhe të integruar, duke pasur parasysh specifikat e çdo pacienti. Kjo përfshin medikamentet, terapitë fizike dhe psikoterapinë.

Parimet e Trajtimit

1. Parimi i trajtimit të individualizuar: Ky parim përfshin marrjen parasysh të faktorëve të ndryshëm si gjinia, mosha, simptomat kryesore, gjendja fizike, përdorimi i njëkohshëm i medikamenteve, episodet fillestare ose të përsëritura dhe historia e mëparshme e trajtimit. Zgjidhet një medikament i përshtatshëm, duke filluar me një dozë më të ulët dhe duke e rritur gradualisht sipas reagimit të pacientit. Gjatë procesit të trajtimit, është e nevojshme të monitorohen nga afër reagimet e trajtimit, efektet anësore dhe ndërveprimet e mundshme të ilaçeve, duke u përshtatur në kohë për të përmirësuar tolerancën dhe bashkëpunimin e pacientit.
2. Parimi i trajtimit gjithëpërfshirës: Ky parim avokon përdorimin e integruar të farmakoterapisë, terapisë fizike, psikoterapisë dhe ndërhyrjes në kriza për të rritur efikasitetin, për të përmirësuar bashkëpunimin, për të parandaluar rikthimin dhe vetëvrasjen, si dhe për të përmirësuar funksionimin social dhe cilësinë e jetës.
3. Parimi i trajtimit afatgjatë: Duke qenë se çrregullimi bipolar rikthehet ciklikisht pothuajse gjatë gjithë jetës dhe ka një frekuencë më të lartë të rikthimit se depresioni, është thelbësore t'i përmbaheni një parimi të trajtimit afatgjatë. Qëllimi gjatë fazës akute është kontrolli i simptomave dhe shkurtimi i rrjedhës së sëmundjes; gjatë fazës së konsolidimit, parandalimi i rikthimit të simptomave dhe lehtësimi i rikuperimit të funksioneve sociale; dhe gjatë fazës së mirëmbajtjes, parandalimi i rikthimit, ruajtja e funksionimit të mirë social dhe përmirësimi i cilësisë së jetës.

Farmakoterapia

Barnat kryesore të trajtimit janë stabilizuesit e humorit, si karbonati i litiumit dhe antikonvulsantët (kripërat e valproatit, karbamazepina, lamotrigina, etj.). Për pacientët me eksitim dhe agjitacion të dukshëm, mund të kombinohen medikamente antipsikotike, duke përfshirë antipsikotikët klasikë si haloperidoli dhe klorpromazina, dhe antipsikotikët atipikë si olanzapina, ketiapina, risperidoni, ziprasidoni, aripiprazoli, etj. Rastet e rënda mund të përfshijnë terapinë elektrokonvulsive të modifikuar (MECT). Për pacientët rezistentë ndaj trajtimit, mund të konsiderohet kombinimi i klozapinës me karbonatin e litiumit. Është e rëndësishme të monitorohen efektet anësore dhe ndërveprimet e ilaçeve gjatë trajtimit. Për pacientët me depresion bipolar, përgjithësisht nuk avokohet përdorimi i antidepresantëve pasi ata mund të nxisin episode maniake, cikle të shpejta, ose të çojnë në kronicitetin e simptomave depresive. Megjithatë, për episode të rënda depresive ose ato të shoqëruara me sjellje të rëndësishme negative, ku episodet depresive dominojnë rrjedhën e sëmundjes, ose në raste me ankth të rëndë ose simptoma obsesivo-kompulsive, mund të konsiderohet kombinimi afatshkurtër i antidepresantëve mbi një dozë adekuate të stabilizuesve të humorit. Sapo simptomat e përmendura më sipër të lehtësohen, është e këshillueshme të reduktoni ose ndërprisni antidepresantët sa më shpejt të jetë e mundur.

Terapia Fizike

Terapia elektrokonvulsive e modifikuar (MECT) mund të përdoret për episode akute të rënda maniake, episode depresive bipolare rëndë negative, ose çrregullime bipolare rezistente ndaj trajtimit, por doza e medikamenteve duhet të reduktohet në mënyrë të përshtatshme. Për episode depresive bipolare të lehta deri në të moderuara, mund të konsiderohet trajtimi me stimulim magnetik transkranial përsëritës (rTMS).

Është thelbësore të kërkoni ndihmë mjekësore menjëherë nëse përjetoni simptoma të çrregullimit bipolar, veçanërisht nëse:

• Simptomat ndikojnë rëndë në jetën tuaj të përditshme, marrëdhëniet ose punën.
• Keni mendime për të dëmtuar veten ose të tjerët.
• Përdorni alkool ose drogë për të menaxhuar simptomat.
• Nuk mund të kontrolloni sjelljet impulsive ose të rrezikshme gjatë episodeve maniake.

Një diagnozë dhe trajtim i hershëm mund të bëjë një ndryshim të madh në menaxhimin e gjendjes dhe parandalimin e komplikacioneve serioze.

Çrregullimi bipolar është një gjendje kronike, por me trajtim dhe menaxhim të duhur, shumica e njerëzve mund të kenë një jetë të plotë dhe produktive. Është thelbësore të kërkoni ndihmë profesionale, të respektoni planin e trajtimit dhe të zhvilloni strategji përballimi.